Στο ’πα και στο ξαναλέω (sto pa kai sto ksanaleo), bizim bildiğimiz haliyle de seni alırsa fırtına.
Bu Girit Türküsü, Ege’nin iki yakasından da duyulur, sanki herkes ruhunu Ege’ye bu şarkıyla açar. Aşağıda şarkının, Yunanca sözlerinin kendimce yapmaya çalıştığım açıklamalı Türkçe çevirisi ve bir de Türkçe sözleri var.
Yelkenler Fora blog okuyucularım ⛵⚓🌊
Στο ’πα και στο ξαναλέω “sana söyledim ve tekrar söylüyorum”
Burada, Στο ’πα, “Σου το είπα” ( su to ipa) ifadesinin kısaltılmış halidir ve “sana söyledim” anlamına gelmektedir. είπα kelimesi, λέω (leo) “söylemek” fiilinin birinci tekil şahıs ve geçmiş zamanda çekimlenmiş halinde yer alıyor. Devamındaki και kelimesi “ve” anlamına gelmektedir. Cümlenin ikinci kısmındaki, ξαναλέω (ksanaleo) kelimesi ise, λέω (leo) “söylemek” fiilinin birinci tekil şahıs ve şimdiki zamanda çekimlenmiş halindedir. ξανά (ksana), Halkida şarkısının çevirirken de karşımıza çıkmıştı ve “tekrar, bir daha” anlamlarını veren bir zarftır. Kelimeye parçalarına ayırmadan bütün olarak bakarsak “tekrar etmek, tekrar söylemek” anlamına geliyor.
στο γιαλό μην κατεβείς “sahile inme”
Burada γιαλό (gialo) kelimesi, γιαλός (gialos) kelimesinden gelmektedir. γιαλός sahil anlamına gelen eril bir isimdir ve eril ve tekil isimler yönelme hali alacakları zaman başlarına στο(ν) (sto(n) artikeli gelir ve kelimenin sonundaki -ς harfi kalkar. Ayrıca burada yönelme hali anlamını veren στο(ν) artikeli de devamındaki kelime -γ (g) ile başladığı için -ν (n) harfini almamıştır. Dolayısıyla στο γιαλό ifadesi “sahile” anlamına gelmektedir. Cümlenin devamındaki μη(ν) (mi(n) kelimesi ise fiili olumsuz yapan bir ek görevindedir. κατεβείς (katevis) ise “inmek” anlamına gelen Κατεβαίνω (katevaino) fiilinin dilek kipinde ve ikinci tekil şahıs için çekimlenmiş halidir. Dolayısıyla μην κατεβείς “inme, inmeyesin” anlamına gelmektedir.
κι ο γιαλός κάνει φουρτούνα “sahilde fırtına olur”
Burada başlangıçtaki κι “ve” anlamına gelen και(ke) kelimesinin kısaltılmış halidir ve devamında bir sesli harf olduğu için böyle kullanılmıştır. γιαλός (gialos) kelimesi ise sahil anlamına gelmektedir ve eril bir isim olduğu için başında ο artikeli kullanılmıştır. κάνει (kani) “yapmak, olmak” anlamlarına çevrilebilecek κάνω (kano) fiilinin, üçüncü tekil şahıs ve şimdiki zamanda çekimlenmiş halidir. Son olarak φουρτούνα (furtuna) kelimesi ise “fırtına” anlamına gelen dişil bir isimdir. Bu cümlede birebir çeviri yapmak, anlam bakımından uygun düşmediği için “sahilde fırtına olur” şeklinde bir çeviri yapılabilir.
και σε πάρει και διαβείς “seni alır ve sen kaybolursun”
Bu cümlenin çevirisini açıklamakta zorlandım, çünkü henüz tam aşina olmadığım dilbilgisi konularını içeriyor. Gene de anladığım kadarıyla bazı açıklamalar yazacağım.
Yukarıda μην κατεβείς ifadesini “inmeyesin” şeklinde çevirmiştik. Burada και bağlacı bir şart cümlesi anlamını veriyor, dolayısıyla “sahile inersen fırtına seni alır ve sen kaybolursun” anlamı çıkıyor. Nitekim cümlede kullanılan fiiller, şart cümlesine göre çekimlenmiştir. πάρει (pari) kelimesi, “almak” anlamına gelen παίρνω (pairno) fiilinin üçüncü tekil şahıs ve şart cümlesine göre çekimlenmiş halidir. διαβείς (diaveis) sözcüğü ise διαβαίνω (diavaino) fiilinin ikinci tekil şahıs ve şart cümlesine göre çekimlenmiş halidir. Bu fiil “geçmek, geçip gitmek” anlamlarına gelmektedir ancak cümlenin bağlamı bakımından “kaybolursun” şeklinde bir çeviri yapmayı tercih ettim.
Son olarak cümledeki σε (se) kelimesi ise “sen” anlamına gelen εσύ (esi) zamirinin belirtme halindedir ve “seni” anlamına gelen bir zamirdir.
Κι αν με πάρει που με πάει “ve eğer beni alırsa, nereye götürür ki”
Bu cümle, yukarıdaki cümleye benzer şekilde, bir şart cümlesidir ve αν (an) kelimesi “eğer” anlamına gelmektedir. Devamındaki με (me) kelimesi, “ben” anlamına gelen εγώ (ego) zamirinin belirtme halindedir ve “beni” anlamına gelen bir zamirdir.πάρει kelimesini ise yukarıdaki cümlede açıklamıştık, dolayısıyla burada “eğer beni alırsa” anlamı ifade edilmektedir.
Cümlede kullanılan που(pou) kelimesi burada bir yan cümle oluşturmuştur ve “nereye” şeklinde çevrilebilir. πάει (paei) kelimesi “götürmek” anlamına gelen πάω (pao ) fiilinin üçüncü tekil şahıs ve şimdiki zaman için çekimlenmiş halidir. Dolayısıyla, “που με πάει” ifadesi beni nereye götürür” anlamına gelmektedir.
κάτω στα βαθιά νερά “aşağı, derin sulara”
Cümlenin başındaki κάτω (kato) “aşağı, aşağıda” anlamına gelen bir zarftır. Burada νερά (nera) “sular” anlamına geliyor ve nötr bir kelime olan νερό (nero) kelimesinin çoğul formunda yer alıyor. νερό kelimesinin sonu ό ile bittiği için ά getirilerek çoğul yapılmış. βαθιά (vathia) kelimesi ise “derin” anlamına gelen bir sıfattır ve nitelediği kelime nötr ve çoğul bir kelime olduğu için bu formda kullanılmıştır. Son olarak, στα (sta) kelimesi, yönelme anlamını yani “-a,-e” anlamlarını veren bir artikeldir ve devamındaki kelime -derin sular- nötr ve çoğul olduğu için bu formda kullanılmıştır.
κάνω το κορμί μου βάρκα “bedenimi bir kayık yaparım”
Cümlenin başındaki κάνω (kano) “yapmak” anlamına gelen bir fiildir ve birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman formunda çekimlenmiştir. κορμί (kormi) kelimesi “beden” anlamına gelen nötr bir isimdir ve bu yüzden başında το (to) artikeli kullanılmıştır. μου ( mou) kelimesi ise iyelik anlamını vermektedir, böylece το κορμί μου “benim bedenim” anlamına gelmektedir. Son olarak, βάρκα (varka) kelimesi ise “tekne, kayık” anlamlarına gelen dişil bir isimdir.
τα χεράκια μου κουπιά “küçük ellerimi ise kürek”
Cümlede χεράκια (cherakia) kelimesi, χεράκι (cheraki) kelimesinden gelmektedir ve “küçük eller” anlamını vermektedir. Burada tekil ve nötr bir kelime olan χεράκι -ι ile bittiği için sonuna -ια getirilerek çoğul yapılmıştır. Ayrıca çoğul ve nötr bir kelime olduğu için başına τα (ta) artikeli getirilmiştir. Devamındaki μου kelimesi ise yukarıdaki cümlede de ifade ettiğimiz gibi “benim” anlamını vermektedir ve “benim küçük ellerim” gibi bir ifade ortaya çıkmaktadır. Son olarak, κουπιά (koupia) kelimesi, κουπί (koupi) kelimesinden gelmektedir ve “kürekler” anlamına gelmektedir. Burada tekil ve nötr bir kelime olan κουπί kelimesi de, χεράκι kelimesi gibi, -ι ile bittiği için sonuna -ια getirilerek çoğul yapılmıştır.
το μαντήλι μου πανάκι “eşarbımı ise yelken”
Burada μαντήλι (mandili) kelimesi “mendil, eşarp” anlamlarını veren bir isimdir ve nötr bir kelime olduğu için το (to) artikeli ile birlikte kullanılmıştır. Devamındaki μου kelimesi ise, yukarıdaki cümlede de ifade ettiğimiz gibi, “benim” anlamını vermektedir ve “benim eşarbım” gibi bir ifade ortaya çıkmaktadır. Son olarak, πανάκι (panaki) kelimesi ise “yelken” anlamını veren ve nötr bir isim olan πανί (pani ) kelimesinden türemiştir. Burada πανί kelimesi, -άκι küçültme ekini almıştır, dolayısıyla πανάκι “küçük yelken” anlamına gelmektedir.
μπαινοβγαίνω στη στεριά “karaya girip çıkarım”
Cümlenin başlangıcındaki, μπαινοβγαίνω kelimesinde, birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman formunda çekimlenmiş olan iki fiil birleştirilmiştir. μπαινο-μπαίνω (beno) “girmek” anlamına gelen bir fiilken, βγαίνω (vgeno) is “çıkmak” anlamına gelen bir fiildir. στεριά (steria) kelimesi “kara” anlamına gelen dişil bir isimdir ve bu isim -e halinde kullanıldığı için başındaki η (i) artikeli στη(ν) (sti(n)’e dönüşmüştür. Ayrıca burada yönelme hali anlamını veren στη(ν) artikeli de devamındaki kelime -σ (s) harfi ile başladığı için -ν (n) harfini almamıştır. Dolayısıyla στη στεριά ifadesi “karaya” anlamına gelmektedir.
Στο ‘πα και στο ξαναλέω “sana söyledim ve tekrar söylüyorum”
μη μου γράφεις γράμματα “bana mektuplar yazma”
Burada γράφεις (grafeis), “yazmak” anlamına gelen γράφω (grafo) fiilinin ikinci tekil şahıs ve şimdiki zamanda çekimlenmiş halidir. Cümlenin başındaki μη(ν) (mi(n) kelimesi, yukarıda da açıkladığımız gibi, fiile olumsuzluk anlamı veren bir ek görevindedir. μου (mou) kelimesi ise bana anlamında kullanılmıştır, dolayısıyla burada “bana yazma” anlamı ifade edilmektedir. Son olarak, γράμματα (grammata) kelimesi, mektup anlamına gelen γράμμα (gramma) kelimesinin çoğul formunda yer almaktadır. Nötr bir kelime olan γράμμα kelimesi, sonu -μα ile bittiği için -ματα getirilerek çoğul yapılmıştır.
γιατί γράμματα δεν ξέρω “çünkü okumayı bilmiyorum”
Cümlenin başlangıcında yer alan γιατί (giati) kelimesi, “çünkü” anlamına gelen bir bağlaçtır. Burada γράμματα kelimesi tekrar karşımıza çıkmaktadır, ancak bu sefer “okuma yazma” anlamında kullanılmıştır. Devamında yer alan, ξέρω (xero) kelimesi, “bilmek” anlamına gelen bir fiildir ve fiil burada birinci tekil şahıs, şimdiki zaman formunda çekimlenmiştir. Fiilin başında yer alan δεν (den) kelimesi ise fiile olumsuzluk anlamını vermektedir, dolayısıyla δεν ξέρω “bilmiyorum” anlamına gelmektedir.
και με πιάνουν κλάματα “ve gözyaşlarına boğuluyorum”
Bu cümlede şimdiye kadar öğrendiğimiz “ve” anlamına gelen και (ke) bağlacı ve “beni” anlamına gelen “με” zamiri bulunmaktadır. Cümlenin devamındaki πιάνουν κλάματα (pianun klamata) ifadesi ise mecazi bir anlama sahiptir, dolayısıyla birebir çeviri yapmak uygun düşmeyecektir. Burada ilgili ifade “gözyaşlarına boğuluyorum, ağlamaya başlıyorum” anlamlarını vermektedir.
SENİ ALIRSA FIRTINA
Söylemiştim sana gitme gönlünün sahiline
Söylemiştim sana gitme gönlünün sahiline
Seni alırsa fırtına, dayanamam yokluğuna
Seni alırsa fırtına, dayanamam yokluğuna
Kalbim sandal olur uğruna
Rüzgara yelken olur
Kalbim sandal olur uğruna
Rüzgara yelken olur
Gözyaşım benzer yağmura
Savrulurum yokluğuna
Gözyaşım benzer yağmura
Savrulurum yokluğuna
Not: Bu şarkıyı çevirirken benim bitmek bilmeyen sorularıma sabırla cevap veren Ezgi Ayyıldız ve Giannis Koutroudes’e çok teşekkür ederim.
TÜRKÇE & YUNANCA Şarkılar 