Bir gece vakti ansızın belli olan bir planla, Haziran ayında Atina’ya gittim. Günbatımında Akropolis manzarasında yemek yiyip sonra Atina’nın sokaklarında canlı olarak Rembetiko dinlemek çok keyifliydi.
Ama Atina gezimin bence ilginç olan başka bir tarafı var. Bu sene en çok dinlediğim -hatta belki de birincisi- şarkılardan biri cânım Manolis Lidakis’in Ta Megara isimli şarkısıydı. Ve sanki bu yaz yolumun Atina ile kesişeceğini hisssetmişim gibi bu şarkı ilk cümlesinden son cümlesine kadar Atina ve çevresinden bahsediyor.
Τα Μέγαρα, όταν έρχομαι “Megara’ya geldiğimde”
(Ta Megara, otan erchomai)
Şarkıya ismini veren Megara, Yunanistan’ın Attike bölgesinde bulunan bir antik kenttir. Devamındaki “όταν έρχομαι” (otan erchomai) ifadesindeki, “έρχομαι” kelimesi “gelmek” anlamındadır ve birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman çekiminde bulunmaktadır. Fiilin önündeki “όταν” kelimesi ise zaman bildiren bir bağlaç görevindedir ve burada cümleye kattığı anlamı “-dığı, diği” olarak Türkçe’ye çevirebiliriz. Dolayısıyla “όταν έρχομαι” ifadesi, “geldiğimde” anlamını vermektedir.
Τα λέω Ελευσίνα “Ona Elefsina diyorum”
(Ta leo Elefsína)
Burada geçen “Ελευσίνα” (Elefsína) Yunanistan’ın Attike bölgesinde bulunan bir kıyı kentidir. “λέω” (leo) kelimesi ise “söylemek, demek” anlamlarına gelmektedir ve birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman çekiminde bulunmaktadır.
Nα φτάσω θέλω, βιάζομαι “Varmak istiyorum, acele ediyorum”
(Na ftaso thelo, viazomai)
Bu cümlede yer alan “θέλω” (thelo) kelimesi, “istemek” anlamına gelmektedir ve birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman çekiminde bulunmaktadır. “Nα φτάσω” (ftaso) kelimesi ise “varmak” anlamına gelen “φτάνω” (ftano) fiilinden gelmektedir ve burada past subjunctive formunda yani geçmiş zaman dilek kipinde çekimlenmiştir. “βιάζομαι” (viazomai) kelimesi ise “acele etmek” anlamına gelen bir fiildir ve cümlede birinci tekil şahıs ve şimdiki zaman formunda çekimlenmiştir.
Κοντά σου στην Αθήνα “Atina’ya yakınına”
(Konta sou stin Athina)
Bu cümledeki, “kοντά” (konta) “yakın” anlamına gelen bir zarftır ve devamındaki “σου” (sou) kelimesi “senin” anlamını veren bir iyelik zamiridir. Böylece “kοντά σου” ifadesi “senin yakının” olarak çevrilebilir. Cümlede devamındaki “Αθήνα” (Athina) tekil ve dişil bir isimdir ve “-e/-de” halinde yer almaktadır. Bu sebeple önündeki η (i) artikeli, “στην” (stin)’e dönüşmüştür. Dolayısıyla buradaki “στην Αθήνα” ifadesi “Atina’ya” anlamına gelmektedir.
Κι όταν περνάω τον ισθμό “Ve kıstağı geçtiğimde”
(Ki otan pernao ton isthmo)
Bu cümle “ve” anlamına gelen “Κι” (ki) kelimesiyle başlamaktadır. Devamındaki “περνάω” (pernao) kelimesi ise “geçmek” anlamına gelen bir fiildir ve burada birinci tekil şahıs şimdiki zaman formunda çekimlenmiştir. Fiilin önündeki “όταν” kelimesi ise zaman bildiren bir bağlaç görevindedir ve burada cümleye kattığı anlamı “-dığı, diği” olarak Türkçe’ye çevirebiliriz. Dolayısıyla “όταν περνάω” ifadesi “geçtiğimde” anlamına gelmektedir.
Cümledeki “ισθμό” (isthmo) kelimesi, “ισθμός” (isthmos) kelimesinden gelmektedir ve anlamı bir coğrafi şekil olan kıstaktır. Burada “ισθμός” kelimesi, -i halinde olduğu ve eril bir isim olduğu için başındaki -o artikeli “τον” (ton)’a dönüşmüştür ve sonundaki -ς harfi kalkmıştır.
Πάντα περνά βαπόρι “her zaman bir vapur geçer”
(Panta perna vapori)
Bu cümlenin başındaki “πάντα” (panta) kelimesi, “her zaman” anlamını veren bir zarf görevindedir. Devamındaki “περνά” (perna) kelimesi ise yukarıdaki cümlede de yer almaktadır ve “geçmek” anlamına “περνάω” (pernao) fiilinden türemiştir. Burada üçüncü tekil şahıs ve şimdiki zaman formunda çekimlenmiştir. Son olarak, “βαπόρι” (vapori) kelimesi ise tıpkı Türkçe’deki gibi “vapur” anlamına gelmektedir.
Με τ’ όνομά σου σκαλιστό “senin adınla oyulmuş”
(Me t’ onoma sou skalisto)
Bu cümle “ile” anlamına gelen “με” (me) edatıyla başlamaktadır ve devamındaki “όνομά” (onoma) kelimesi ise “ad” anlamına gelen bir isimdir. “όνομα” kelimesi nötr ve tekil bir isim olduğu için başında -το (to) artikeliyle beraber kullanılır ve bu cümlede “τ’ όνομά” ifadesinde kısaltma yapılmıştır. Cümlede yer alan “σου” (sou) kelimesi ise “senin” anlamını veren bir iyelik zamiridir. Son olarak cümledeki, “σκαλιστό” (skalisto) kelimesi “oyulmuş, kazınmış” anlamına gelen bir sıfattır ve burada nötr formda çekimlenmiştir. (“σκαλιστός, -ή, -ό” )
Σε πρύμνη και σε πλώρη “pupada ve pruvada”
(se primni kai se plori)
Bu cümlede iki yerde geçen “σε” (se) kelimesi, edat görevindedir ve Türkçe’ye “-da, -de” anlamlarına gelecek şekilde çevrilebilir. “πρύμνη” (primni) ve “πλώρη” (plori) ise sırayla “pupa” ve “pruva” anlamlarına gelmektedir. Cümlenin ortasındaki “και” (kai) kelimesi ise “ve” anlamına gelen bir bağlaçtır. Dolayısıyla cümle “pupada ve pruvada” olarak çevrilebilir.
Με τ’ όνομά σου να κυλά “Senin isminle döner”
(Me t’ onoma sou na kyla)
Bu cümledeki “Με τ’ όνομά σου” (Me t’ onoma sou) ifadesi, yukarıda da açıklandığı üzere, “senin adınla” anlamına gelmektedir. “κυλά” (kyla) kelimesi, “akmak” olarak Türkçe’ye çevirebileceğimiz “κυλάω” (kylao) fiilinden gelmektedir. Ancak burada mecazi bir kullanım olduğu için tam çevirisini yapmak zor ve “dönmek” kelimesi uygun bir çeviri olabilir.
Δεξιά στη Σαλαμίνα “Sağa Salamina’ya”
(dexia sti Salamina)
Bu cümle “sağ” anlamına gelen ve zarf görevinde olan “δεξιά” (dexia) kelimesiyle başlamaktadır. Cümledeki “Σαλαμίνα” (Salamina), Türkçe’de “Salamis” olarak da isimlenlendirilmektedir ve Atina’ya çok yakın olan bir adadır. “στη” (sti) kelimesi ise yukarıda da açıklandığı üzere η (i) artikelinden gelmektedir ve sonrasındaki isim -“e” halinde bulunduğu için böyle kullanılmıştır.
Χίλια φωτάκια μου μηνούν “binlerce ışık bana anlatıyor”
(chilia fotakia mou minoun)
Bu cümle Türkçe’de “bin” anlamına gelen “Χίλια” (chilia) kelimesiyle başlamaktadır. “φωτάκια” (fotakia) kelimesi ise “ışıklar” anlamına gelmektedir ve “ışık” anlamına gelen “φωτάκι” (fotaki) kelimesinin çoğul halidir. “φωτάκι” kelimesi ise “-άκι” (aki) küçültme ekini almıştır.
Devamındaki “μηνούν” ( minoun) kelimesi mecazi bir anlama sahip olan ve çevirisi zor bir kelimedir. “Ortaya çıkarmak” olarak Türkçe’ye çevrilebilir ama burada cümlenin bağlamından dolayı “anlatmak” daha doğru bir çeviri olacak. Son olarak cümledeki “mou” (mou) kelimesi ise ” bana” olarak çevrilebilir.
πως είσαι στην Αθήνα “Senin Atina’da olduğunu”
(pos eisai stin Athina)
Bu cümle Türkçe’ye “-dığı, -diği” olarak çevirebileceğimiz ve cümleleri birbirine bağlayan bir bağlaç görevini üstlenmiş olan “πως” (pos) kelimesiyle başlamaktadır. Devamındaki “είσαι” (eisai) kelimesi ise “olmak” anlamı veren bir yardımcı fiildir ve burada ikinci tekil şahıs formunda çekimlenmiştir. Türkçe’de aşina olmadığımız bu yapı İngilizce’deki “am, is, are” yardımcı fiillerinin karşılığıdır. Son olarak cümle “στην Αθήνα” (stin Athina) ifadesiyle bitmektedir ve yukarıda da incelediğimiz gibi bu ifade “Atina’da” anlamına gelmektedir.
Not: Bu şarkının çevirisini yaparken benim bitmek bilmeyen sorularıma sabırla cevap veren Ezgi Ayyıldız ve Giannis Koutroudes’e çok teşekkür ederim.
TÜRKÇE & YUNANCA Şarkılar 